Dziedziczenie testamentowe mieszkania w 2024 roku– najważniejsze informacje

Najważniejsza informacja jest taka, że spadkiem można rozporządzać dopiero po śmierci spadkodawcy. Warto też wiedzieć, że testament może zawierać rozrządzenia tylko jednego spadkodawcy, czyli jednej osoby. Co więcej, spadkodawca, który już spisał testament, może dowolnie zarządzać jego treścią i w każdej chwili dokonać zmiany całego testamentu lub jego poszczególnych zapisów. Kto może sporządzić testament? Sporządzić i odwołać testament może tylko osoba, która ma pełną zdolność do czynności prawnych. Nie można natomiast spisać, zmienić i odwołać testamentu przez przedstawiciela.

Przesłanki, które mogą stanowić przesłanki do unieważnienia testamentu, zostały określone w ustawie. Znajdziesz je w art. 945 §1. Kodeksu cywilnego. Testament zostanie uznany za nieważny, jeżeli został sporządzony:

• w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie wolą
• pod wpływem błędu uzasadniającego przypuszczenie, że gdyby spadkodawca nie działał pod wpływem błędu, nie sporządziłby testamentu tej treści,
• pod wpływem groźby.

Dokładny opis stanu braku świadomości lub swobody znajdziemy w art. 82 Kodeksu Cywilnego. W tym artykule znajdziemy ciekawy zapis, że choroba psychiczna nie powoduje automatycznie, że testament będzie nieważny. Dotyczy to też sytuacji, gdy osoba chora psychicznie jest osobą pełnoletnią, ubezwłasnowolnioną. Wystarczy powołać się na postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 30 kwietnia 1976 roku, o sygnaturze III CRN 25/76. W tym postanowieniu wyraźnie wskazano, że stwierdzenie u spadkodawcy choroby psychicznej nie oznacza, że testament spisany przez taką osobę będzie nieważny. W takiej sytuacji konieczne będzie przeprowadzenie dowodu, które ma wykazać, czy spadkodawca w chwili sporządzania testamentu działał z rozeznaniem.

Co jeszcze powinieneś wiedzieć? Testament może zostać uznany za nieważny, gdy spadkodawca popełni błąd. Nie ma znaczenia, czego dokładnie błąd dotyczy. Również testament spisany pod groźbą będzie uznany za nieważny.

Jeżeli weźmiemy pod uwagę wyżej wymienione przyczyny, to na nieważność testamentu można powołać się do trzech lat, licząc od dnia, w którym osoba mająca w tym interes dowiedziała się o przyczynie nieważności, a w każdym razie po upływie lat dziesięciu od otwarcia spadku. Oznacza to, że na nieważność testamentu można powoływać się przez okres 3 lat od dnia, w którym dowiedziano się o przyczynie nieważności. Co więcej, okres ten nie może być dłuższy niż 10 lat od otwarcia spadku, czyli śmierci spadkodawcy.

W ustawie nie znajdziemy dokładnych wytycznych, jak ma wyglądać testament i z jakich elementów powinien się składać. Ustawodawca zdefiniował natomiast formy zwykłe i szczególne testamentu. Spadkodawca może spisać testament w formie zwykłej zwaną też formą holograficzną, notarialnej albo allograficznej. Testamentem holograficzny jest to dokument spisany przez spadkodawcę pismem ręcznym. Taki testament powinien zostać podpisany i opatrzony datą.

Warto wiedzieć, że brak daty nie spowoduje nieważności dokumentu. Mówi nam o tym art. 949 § 2. Kodeksu Cywilnego brak daty nie pociąga za sobą nieważności testamentu własnoręcznego. Warunkiem jest to, żeby testament nie wywoływał żadnych wątpliwości co do:

• zdolności spadkodawcy do sporządzenia testamentu,
• treści testamentu,
• wzajemnego stosunku kilku testamentów.

Druga forma testamentu to testament notarialny, który został sporządzony przez notariusza w formie aktu notarialnego.

Jest też trzecia forma testamentu, którą nazywamy testamentem allograficznym. Spadkodawca może go sporządzić w formie ustnej w obecności dwóch świadków. Spadkodawca w takiej sytuacji oświadcza swoją ostatnią wolę ustnie wobec wójta, burmistrza, prezydenta miasta, starosty, marszałka województwa, sekretarza powiatu albo gminy lub kierownika urzędu stanu cywilnego. Oświadczenie spadkodawcy należy w takiej sytuacji spisać w protokole i oznaczyć datę jego sporządzenia. Następnie protokół należy odczytać spadkodawcy w obecności świadków. Taki protokół będzie ważny, gdy zostanie podpisany przez spadkodawcę i świadków oraz przez osobę, wobec której wola została oświadczona. W sytuacji, gdy spadkodawca nie może z różnych powodów podpisać protokołu, powinno zostać to odnotowane w protokole wraz z wyjaśnieniem przyczyny braku podpisu. Zgodnie z zapisami w ustawie, testament tego typu nie może zostać sporządzony przez osoby głuche oraz nieme.

Zdarza się, że testament przybiera formę szczególną. Do tego rodzaju dokumentów zaliczymy testament ustny, podróżny, wojskowy. Warto wiedzieć, że taki testament straci moc z upływem sześciu miesięcy od ustania okoliczności, które uzasadniały przyjęcie formy testamentu szczególnego zamiast zwykłego. Testament szczególny pozostanie ważny, gdy spadkodawca umrze przed upływem tego terminu.

Bieg terminu ulegnie zawieszeniu, jeżeli okaże się, że spadkodawca nie ma możności sporządzenia testamentu zwykłego. W art. 952. Kodeksu Cywilnego znajdziemy zapis, który mówi, że jeżeli istnieje ryzyko rychłej śmierci spadkodawcy albo jeżeli szczególne okoliczności uniemożliwiają lub bardzo utrudniają zachowanie zwykłej formy testamentu, to w takiej sytuacji spadkodawca może oświadczyć ostatnią wolę ustnie przy jednoczesnej obecności co najmniej trzech świadków.

Treść testamentu ustnego zostanie stwierdzona, gdy jeden ze świadków albo osoba trzecia spisze oświadczenie spadkodawcy przed upływem roku od jego złożenia. W oświadczeniu należy podać miejsce i datę oświadczenia oraz miejsca i datę sporządzenia pisma. Pismo powinien spisać spadkodawca i dwaj świadkowie albo wszyscy świadkowie.

Co z testamentem ustnym, gdy świadkowie lub osoba trzecia nie przygotowali pisma? Jeżeli treść testamentu nie została stwierdzona w ten sposób, to wtedy można ją stwierdzić w ciągu sześciu miesięcy od otwarcia testamentu, poprzez zgodne zeznania wszystkich świadków przed sądem. Może się okazać, że przesłuchanie jednego ze świadków, będzie niemożliwe lub napotka przeszkody trudne do przezwyciężenia. W takiej sytuacji sąd może poprzestać na zgodnych zeznaniach dwóch świadków.

Jeżeli zajdzie konieczność sporządzenie testamentu podczas lotu lub rejsu polskim statkiem, to wtedy spadkodawca może oświadczyć swoją ostatnią wolę przed dowódcą statku lub jego zastępcą w obecności dwóch świadków. W takiej sytuacji dowódca statku lub jego zastępca ma za zadanie spisać testament oraz podać datę jego spisania. Następnie pismo powinno zostać odczytane spadkodawcy w obecności świadków. W ostatnim kroku testament musi zostać podpisany przez spadkodawcę, świadków oraz dowódcę statku lub jego zastępcę. Jeżeli spadkodawca z różnych przyczyn nie może podpisać pisma, to w piśmie powinna znajdować się adnotacja o przyczynach braku podpisu spadkodawcy. Jeżeli zachowanie takiej formy nie jest możliwe, można sporządzić testament ustny.

Szczególna forma testamentów wojskowych została określona rozporządzeniem Ministra Obrony Narodowej. Rozporządzenie zostało wydane w porozumieniu z Ministrem Sprawiedliwości zgodnie z art. 954 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 roku Kodeks cywilny.

Jako właściciel mieszkania masz pełne prawo do swobodnego rozporządzania własną nieruchomością. Możesz zapisać mieszkanie lub dom wybranej przez siebie osobie na wypadek śmierci. Spadkobierca, który odziedziczył nieruchomość poprzez dziedziczenie testamentowe, powinien:

• przyjąć lub odrzucić spadek,
• przeprowadzić otwarcie i ogłoszenie testamentu,
• dopełnić formalności z urzędem podatkowym,

Wszystkie wymienione czynności mogą zostać dokonane u notariusza lub w sądzie rejonowym, który jest właściwy dla ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy. Wybierz sposób, który uznasz za dogodniejszy dla siebie.

Dziedziczenie testamentowe jest ważniejsze od ustawowego i zawsze ma pierwszeństwo. Jest to ważna informacja dla osób, które planują sporządzić testament i zapisać swój dobytek konkretnym osobom. W takich okolicznościach spisanie testamentu jest konieczne, zwłaszcza gdy osoba, której chcesz przekazać majątek, nie znajduje się w najbliższym kręgu spadkobierców lub nie jest członkiem rodziny. Kiedy majątek przejdzie na spadkobiercę zgodnie z ostatnią wolą spadkodawcy, to wtedy mamy do czynienia z dziedziczeniem testamentowym. Jeżeli spadkodawca nie pozostawił testamentu, to wtedy dojdzie do dziedziczenia ustawowego. Testament nabywa moc prawną z chwilą śmierci spadkodawcy. Każda osoba, która została wskazana w testamencie, ma prawo do dziedziczenia.

Mieszkanie również można odziedziczyć na podstawie zapisów w testamencie. Jeżeli testator miał pełne prawo do nieruchomości i sporządził ważny w świetle przepisów prawa testament, to wtedy spadkobiercy bez problemów odziedziczą lokal. Jednak, gdy spadkodawca miał tylko część praw do lokalu, to sprawa nieco się komplikuje. W takiej sytuacji część mieszkania należącego do testatora odziedziczy osoba wymieniona w testamencie, a pozostała część zostanie podzielona przez sąd zgodnie z zasadami dziedziczenia ustawowego.

Warto w tym miejscu poruszyć ważną kwestię. Jeżeli zdecydujesz się na przejęcie spadku, to oznacza, że dziedziczysz nie tylko majątek, ale również długi. Samo pojęcie spadku kojarzy nam się z zyskiem i otrzymaniem dóbr materialnych, np. nieruchomości. Spadek to niestety również długi. Przejęta nieruchomości może okazać się zadłużona. Na szczęście łatwo to sprawdzić w księdze wieczystej nieruchomości. Księgę możesz sprawdzić online lub w sądzie rejonowym właściwym dla lokalizacji mieszkania. Trudno natomiast sprawdzić pozostałe zadłużenie w bankach, czy u osób prywatnych.

Jeżeli testator zapisał mieszkanie tylko jednej, to może ona podjąć samodzielną decyzję o przyjęciu lub odrzuceniu spadku. W przypadku, gdy jest wielu spadkobierców, to muszą oni dojść do porozumienia i ustalić kto przejmuje mieszkanie i spłaca pozostałe osoby.